JARUSALEM İSRAEL YAHUDİ YEDİLİ ŞAMDAN PİRİNÇ İMBİK ÜZERİ SOUK MİNE İŞLEMELİ

Arapça "şem" (mum) kelimesinden Farsça "-dân" ekiyle yapılan “şem‘dân”, “mum taşıyıcı aydınlatma aracı” demektir. Kollarının ucundaki tablalara lamba ya da kandil konulan birk1 seyyar lambalıklar da halk arasında şamdan ya da çırakma / çırakman (Far. çerağ- pâ “ışık ayağı”) diye anılır. Çeşitli boyda ve biçimlerde bakır, bronz, pirinç, gümüş ve altın gibi malzemelerden yapılan şamdan mânevî aydınlatmayı da temsil ettiği için Yahudilik başta olmak üzere hemen her dinde özel bir değer ve sembolik anlam taşır.[1]

İsrail simgesi Menorah ya da Menora (İbranice: מנורה), Kudüs’teki eski tapınakta kullanılan ve zeytinyağı ile yakılan 7 kollu şamdan ya da lamba tutacağıdır.[2][3] Mûsevî inanç sembollerinin en eskisi olup "Sonsuz Işık"ı (Allah'ın nûrunu) simgeler. Evrenin ve ruhların aydınlığını sembolize ettiği gibi, bilimin aydınlığını da ifade eder.[9] Tevrat'a göre Tanrı, yeri ve göğü yarattıktan sonra ilk olarak "Yei Or!" (Işık olsun!) demiştir.[4] Yahudiliğin sembolü olan yedi kollu şamdanlar, Yahudi tapınaklarında, sinagog ve havralarda bulunur. İslam tekkelerinde de yedi kollu şamdan kullanılmıştır.[5]

Midraş, Moşe Rabenu'nun Menora'yı tam olarak görüp algılayabilmesi için Tanrı Yahve'nin onu, kırmızı, beyaz, siyah ve yeşil ateşlerle çizdiğini, böylece Moşe Rabenu'ya bunu netlikle gösterdiğini ve nasıl yaptıracağını tarif ettiğini anlatır. Tanrı'nın Moşe Rabenu'ya talimatı aynen şöyledir :

"Ve som altından bir şamdan yapacaksın. Şamdanın kaidesi ve kolları çekiçle işlenecek. Sütun başları, çanakları, çiçekleri tek bir parça halinde olacak. Hepsi bir talant altından yapılacak. Bak ve sana dağda gösterilen örneklerine göre yap." Şemot (Çıkış 25:31-30).

Moşe Rabenu, dağda Tanrı'nın kendisine ateşlerle çizip gösterdiği Menora figürünü aklında tutarak Sinay Dağı'ndan aşağı inmiş çok yetenekli bir çizimci ve sanatçı olan Yeuda Kabilesi'nden Betsalel Ben Uri Ben Hur'a bu Tanrısal gerecin tarifini vermiştir.

Menora'nın boyu, ortalama bir insan boyu ya da biraz daha uzun olacak, ortadaki merkez kolun iki yanında üçer kol daha olacaktır. Kolların başlıklarında badem çiçeği biçiminde içleri saf zeytinyağı ile dolu kaseler olacaktır. Menora tek parça altından yekpare yapılacak, dövme işçiliğiyle, sadece çekiçle vurularak şekillendirilecektir.

Menora yedi kollu oluşu itibariyle, antik Dönem Bilimi'nin 7 ana temeli olan aritmetik, geometri, astroloji, simıa, retorik, müzik ve etniği simgeler.

Menora'nın 7 ışığı yaradılışın 7 gününü sembolize eder. Altı çalışma günü ve yedinci dinlenme gününü yani Şabat'ı.

Menora aynı zamanda İsrailoğulları'nın Mısır'ı terk edişleri ile Sinay Dağı eteklerinde Tora'yı alışları arasında geçen 7 haftayı (Şeva Şavuot) temsil eder. Bu bağlamda Menora; özgürlüğe kavuşma mutluluğu ile bir disiplin zorunluluğu arasındaki zamanı simgeler ki, disiplinsiz özgürlüğün hürriyet değil, başı bozukluk olduğu düşüncesinin temelini oluşturur.[4]

Yedi kollu şamdan, aynı zamanda 1948'de kurulan İsrail'in devlet amblemidir [6] ve Kudüs’te Knesset’in önünde devâsâ bir